การตัดเหงือก (Gum Contouring Surgery) หรือการศัลยกรรมตัดแต่งเหงือก เป็นการผ่าตัดยกระดับเหงือกที่มีลักษณะที่โตมากกว่าปกติ หรือเหงือกที่เป็นส่วนเกินออกด้วยเครื่องมือทางทันตกรรมเพื่อปรับแนวเหงือกให้เสมอกันหรือเพื่อเพิ่ม ความยาวของฟันให้ดูยาวขึ้น
ส่วนใหญ่แล้วการตัดเหงือกนั้นมักจะทำร่วมกับการครอบฟันหรือวีเนียร์ การรักษารากฟัน การผ่า หรือ ถอนฟันคุด เพื่อปรับรูปร่างของเหงือกให้ออกมาดูสวยงาม เรียบเนียน
การขึ้นของฟันไม่สมบูรณ์ (delayed passive eruption) ทำให้ฟันดูเตี้ย เวลายิ้มจะทำให้เห็นเหงือกมากเกินไป(เหงือกเยอะ) เพื่อช่วยการบูรณะ ครอบฟัน, วีเนียร์, ให้ฟันดูมีมิติ และสวยงามมากยิ่งขึ้น เวลายิ้มแล้วเห็นขอบระดับเหงือกเห็นไม่เท่ากัน (เหงือกยื่น) มีรอยผุอยู่ใต้ขอบเหงือก มีรอยฟันแตกอยู่ใต้ขอบเหงือกที่อาจเป็นสาเหตุทำให้เกิดโรคปริทันต์ได้ มีปัญหาเหงือกร่น,หรือฟันห่าง ฟันกรามผุจนทำให้เศษอาหารเข้าไปติดในช่องฟันและกลายเป็นที่สะสมของเชื้อแบคทีเรีย
การตัดแต่งเหงือกสามารถทำได้ 2 วิธีคือ การตัดขอบเหงือกด้วยมีดและการตัดเหงือกด้วยเลเซอร์ หรือเครื่องตัดเหงือกไฟฟ้า ซึ่งทั้งสองวิธีจะมีกระบวนการทำที่แตกต่างกันดังนี้
การตัดขอบเหงือกด้วยมีดเป็นวิธีศัลยกรรมตัดแต่งเหงือกที่แต่เดิมเคยใช้มานาน โดยใช้มีด (blade) เป็นตัวตัดเหงือกโดยแพทย์จะใช้มีดตัดแต่งเหงือกที่มีส่วนเกินออกตามแนวร่องฟันที่ได้ทำการออกแบบไว้ เมื่อผ่าตัดเสร็จแล้วจะต้องเย็บและปิดแผลไว้ แล้วจะทำการนัดอีกครั้งเพื่อมาตัดไหมออก
คนไข้จะต้องดูแลเรื่องความสะอาดให้ดี เพราะแผลอาจเกิดการติดเชื้อได้ และต้องมาพบแพทย์อย่างสม่ำเสมอ ทั้งนี้การตัดขอบเหงือกด้วยมีดนั้นมีข้อจำกัดในเรื่อง ของ เลือดที่ออกค่อนข้างมากกว่า, ใช้เวลาในการพักฟื้น,มีรอยแผลที่อาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อและที่สำคัญคือแพทย์ต้องมีความชำนาญเลยทำให้วิธีนี้ได้รับความนิยมน้อยลง
การตัดเหงือกเลเซอร์ หรือการตัดเหงือกด้วยเครื่องตัดหงือกไฟฟ้าจะได้รับความนิยมมากกว่า ข้อดีคือ เจ็บน้อยกว่า, ไม่ต้องเย็บแผล,แผลมีขนาดเล็ก,เลือดออกน้อยกว่า และมีภาวะแทรกซ้อนที่น้อยกว่า รวมถึง ประสิทธิภาพที่ดีกว่า (minimal invasive)
การศัลยกรรมตัดแต่งเหงือกมีด้วยกันอยู่ 2 ประเภท ทั้งสองประเภทนี้จะแตกต่างกันไปตามวัตถุประสงค์ และตามความประเมินขจองแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
การตัดเหงือกเพียงอย่างเดียว (Gingivectomy) เป็นวิธีที่เหมาะสำหรับคนที่มีปัญหาไม่มาก คือฟันมีขนาดปกติ แต่มีเหงือกเยอะหรือเหงือกหนาจนคลุมเนื้อฟัน เวลายิ้มแล้วฟันดูเตี้ย ดูไม่สวยงาม
การตัดเหงือกเพียงอย่างเดียว แพทย์จะใช้เครื่องตัดเหงือกเลเซอร์มาตัดเหงือกที่เป็นส่วนเกินออก เพื่อปรับแนวเหงือกให้เรียบ มีความสม่ำเสมอ หลังทำสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ไม่ต้องเย็บแผล ไม่ต้องพักฟื้น มีอาการบวมหรือเลือดซึมเพียงเล็กน้อย หรือไม่มีเลยแบบตัด
การตัดเหงือกร่วมกับการกรอกระดูกฟัน (Aesthetic Crown Lengthening) เหมาะสำหรับคนที่มีเหงือกคลุมฟันมาก และมีกระดูกฟันนูนร่วมด้วย ทั้งขอบเหงือกและกระดูกอยู่ในตำแหน่งที่สูงเกินไปเป็นการผ่าตัดเล็ก แพทย์จะผ่าตัดเปิดเหงือกเพื่อกรอกระดูกออกและตกแต่งให้สวยงาม โดยแต่ละซี่จะใช้เวลาประมาณ 5-10 นาที ขึ้นอยู่กับปริมาณกระดูกฟัน จากนั้นแพทย์จะเย็บแผลและปิดแผลไว้ วิธีนี้จะใช้เวลาพักฟื้นเพียงเล็กน้อยและต้องดูแลความสะอาดของแผลเป็นพิเศษ เพื่อไม่ให้แผลอักเสบหรือติดเชื้อ
การตัดเหงือกอย่างเดียวอาจไม่พอสำหรับการทำให้ฟันดูยาวขึ้น หรือเปลี่ยนขอบระดับเหงือกให้ดูต่ำลง เพราะในบางรายอาจมีความผิดปกติที่ขอบระดับกระดูกยังอยู่สูงร่วมด้วย ดังนั้นการตัดเหงือกอย่างเดียวโดยไม่กรอกระดูกฟัน อาจทำให้เหงือกที่ตัดกลับมาสู่ระดับขอบเหงือกเดิมก่อนที่ตัดได้ (relapse) แพทย์จึงต้องกรอกระดูกฟันออก เพื่อให้ง่ายต่อการรักษาและผลลัพธ์ออกมาสวยงาม และการตัดเหงือกกรอกระดูกฟันสามารถแก้ปัญหาเหงือกเยอะได้ถาวร เหงือกจะไม่งอกกลับมาอีก